Ég og Bobby Fischer

Það var að morgni skírdags fyrir sléttum fimm árum síðan, nánar tiltekið þann 24. mars 2005, að ég fór á fætur þokkalega snemma, gerði morgunverkin og keyrði svo af stað til Kaupmannahafnar. Á þessum tíma var ég útsendur starfsmaður utanríkisþjónustunnar í sendiráði Íslands í Kaupmannahöfn.

Tilefni morgunferðarinnar til Kaupmannahafnar var einkar ánægjulegt. Ég var á leiðinni á Rigshospitalet til að sækja mína ástkæru eiginkonu og nýfæddan son okkar hjóna, sem hafði komið í heiminn daginn áður snemma morguns. Fékk reyndar stöðumælasekt sem var tímasett að mig minnir nokkurn veginn á nákvæmlega sama tíma og drengurinn fæddist, en hún var reyndar felld niður þar sem fallist var á þau rök að mildandi ástæður hefðu legið að baki brotinu.

Aksturinn til Köben gekk vel. Ég var mættur á spítalann um klukkan níu og hélt rakleiðis upp á fæðingardeild. Þar var allt að verða klappað og klárt fyrir brottför og gengum við frá syninum í forláta burðarrúm, kvöddum hið ágæta starfsfólk spítalans og héldum heim á leið.

Heima biðu hin börnin þrjú og hundarnir tveir, ásamt nokkrum nánum ættingjum. Miklir fagnaðarfundir og lífið dásamlegt.

En svo varð ég að drífa mig í vinnuna!

Þennan fimmtudag var nefnilega væntanlegur með vél SAS frá Japan annar glænýr íslendingur, Bobby Fischer, á leið sinni frá Tókíóísku tugthúsi til Íslands, með viðkomu í Kaupmannahöfn. Mér höfðu verið gefin þau fyrirmæli frá utanríkisráðuneytinu að taka á móti Fischer í Kaupmannahöfn, tryggja að hann kæmist áfram til Íslands, en jafnframt að reyna að afstýra eftir bestu getu að miklar "uppákomur" yrðu á meðan á dvöl Fischer stæði í Kaupmannahöfn.

En eitthvað hafði Hr. Fischer víst verið með óspektir eftir að hann var látinn laus í Tókíó og leyft að ferðast "heim" og höfðu m.a. birst af því fréttir í helstu fréttamiðlum: "Even minutes after his release in Tokyo, Fischer remained defiant and at one point he unzipped his pants and acted as if he were going to urinate on a wall at the airport."

Þ.a. rúmum klukkutíma eftir að hafa komið heim með rúmlega sólarhringsgamlan soninn og frúna af spítalanum hélt ég til móts við Bobby Fischer.

Á Kaupmannahafnarflugvelli stefndi augljóslega í rífandi stemningu. Fjölmiðla var farið að drífa að og líka ýmsa skákáhugamenn sem vildu gjarnan berja goðið augum. Á sumum var að heyra að vonast var eftir einhverju "stönti" frá karlgarminum. Ég fór því til yfirmanna öryggismála hjá flugvellinum og gekk frá því að við komu vélarinnar frá Tókíó yrðu Fischer og frú sótt beint um borð í vélina og látin sniðganga flugstöðina og fjölmiðla. Sammæltust við um það að engum væri greiði gerður, síst af öllum Fischer, með því að einhver uppákoma yrði á Kastrup. Mín áætlun gekk því út á það að koma Fischer til Kaupmannahafnar gæti farið fram nokkurn veginn í kyrrþey og við komuna tæki ég á móti honum í svokölluðu drottningarhliði á flugvellinum og færi síðan með hann í sendiráðið á meðan beðið yrði eftir tengifluginu til Keflavíkur, en um 6 klukkutímar voru áætlaðir á milli komu hans á Kastrup og brottfarar Flugleiðavélarinnar sem hann átti bókað far með heim. Þessi áætlun var borin undir minn tengilið í utanríkisráðuneytinu heima á Íslandi og samþykkt.

Einn hængur var þó á þessari áætlun og það var sú staðreynd að mættur var til Kaupmannahafnar Sæmundur, vinur Fischers, sem talið var að væri affarasælast að hafa með í för þegar tekið yrði á móti honum. Sæmundur var þá talinn einn af fáum sem náð gat inn fyrir hrjúfan skráp Fischers og róað hann niður. Sjálfsagt var að Sæmundur kæmi með mér í drottningarhliðið að taka á móti Fischer, en sá böggull fylgdi skammrifi að Sæmundi fylgdu blaðamaður og myndatökumaður sem voru að vinna efni fyrir væntanlega heimildarmynd um Fischer. Að höfðu samráði við ráðuneytið var það samþykkt að þeir fengju að fylgjast með móttökunni á Fischer í drottningarhliðinu og gætu þannig fest á filmu þegar Fischer og Sæmundur hittust aftur og féllust í faðma, félagarnir. Einnig var tekið viðtal við Fischer.

Myndatakan var s.s. fyrir heimildarmyndina, ekki fjölmiðla.

Eftir að vélin frá Tókíó var lent sóttu öryggisverðir Fischer og frú um borð og fylgdu þeim beint úr landgangsrana í bíl og keyrðu þau út að drottningarhliði þar sem ég, Sæmundur og tveggja manna heimildarmyndateymið tókum á móti þeim. Fischer var hinn bljúgasti og kátur mjög að vera laus úr prísundinni í Japan. Fagnaðarfundir hans og Sæmundar voru myndaðir í bak og fyrir, allt í þágu heimildarmyndarinnar. Öryggisverðirnir á Kastrup sáu síðan um að koma farangri Fischers til okkar að hliðinu og þar með var allt reiðubúið til brottfarar til sendiráðsins.

Þá fóru skrítnir hlutir að gerast. Þar sem við stóðum við drottningarhliðið birtist allt í einu Páll Magnússon, þá sjónvarpsstjóri Stöðvar 2, og gekk að heimildarmyndateyminu og heilsaði kumpánlega. Skipti þar engum togum að myndbandið með "fagnaðarfundunum" var tekið úr myndatökuvélinni og afhent Páli. Ég gerði við þetta athugasemd, en gat lítið gert. Jafnframt tilkynnti Páll að Fischer og frú stæði nú til boða að fara áfram til Íslands með einkaþotu Baugs í stað þess að fljúga heim með almennu farþegaflugi Icelandair.

Í þessari stöðu varð ég að taka til minna ráða og eftir samráð við utanríkisráðuneytið heima, gerði ég eftirfarandi:

Í fyrsta lagi spurði ég Fischer hvers hann óskaði. Vildi hann fara áfram með áætlunarflugi eða með einkaþotu Baugs? Hann samþykkti einkaþotuboðið.

Í öðru lagi varð úr, í ljósi þess að Stöð 2, með bolabrögðum, voru nú komnir með myndefni af komu Fischers til Kaupmannahafnar, að ég, að höfðu samráði við utanríkisráðuneytið og með leyfi Fischers, stoppaði bílinn minn fyrir utan flugstöðina á Kastrup til að gefa ríkissjónvarpinu einnig tækifæri á að ná hann tali. Viðtal RÚV við Fischer fór þannig fram með Fischer í aftursætinu á bílnum. Það þarf vart að taka fram að fulltrúa Stöðvar 2 á staðnum var ekki skemmt.

Í þriðja lagi var orðið ljóst að vegna þoku á Kastrup gat fína einkaþotan ekki lengur lent þar þ.a. nú varð að fara yfir til Svíþjóðar á flugvöll fyrir utan Malmö, þar sem von var til þess að einkaþotan gæti lent. Að loknu viðtalinu við RÚV var því haldið áleiðis til Svíþjóðar. Í bílnum hjá mér var tveggja manna heimildarmyndateymið, Fischer og frú og Sæmundur. Páll Magnússon og aðrir Stöðvar 2 tengdir voru í öðrum bíl og fylgdu í humátt á eftir.

Á meðan að þessu gekk var ég í stanslausu símasambandi við tengilið minn hjá utanríkisráðuneytinu, í bland við að taka á móti frústreruðum símtölum frá fréttastjóra RÚV sem m.a. líkti einkaþotutilboði Stöðvar 2 við mannrán!

Á leiðinni yfir til Svíþjóðar gafst tækifæri til að spjalla við títtnefndan Bobby Fischer, sem var hinn geðugasti, fróður, kurteis, og, já, skemmtilegur. Baðst mikið forláts á því að ég skyldi vera dreginn út að stússast í kringum hann, sérstaklega þegar hann heyrði af nýfæddum syninum. Kallinn var hreinlega sjarmerandi, allt þar til tal hans leiddi til gyðinga og bandaríkjamanna (en hann var reyndar bandarískur gyðingur) og þá óð á honum með formælingum og svívirðingum sem ekki verða endurtekin hér. Reyndar kom þá líka í ljós að Sæmundur virtist hafa töfratak á Fisher, því í hvert sinn sem Fischer byrjaði að spúa eldi og brennisteini tókst Sæmundi með lagni og háttvísi að ná honum niður.

Með því að fylgja Fischer yfir til Svíþjóðar var ég reyndar kominn út fyrir umdæmisland mitt sem stjórnarerindreki Íslands á erlendri grund, en áfram hélt ég þó þar sem mér þótti ekki stætt á öðru en að klára að fylgja Fischer og frú allt þar til ljóst var að þau væru komin um borð í flugvél sem myndi flytja þau heim. Vegna þokunnar sem nú náði líka til Svíþjóðar var einnig orðið tvísýnt með að einkaþota Baugs gæti lent þar, en eftir allnokkrar tafir hafðist það þó að lokum. Það fór svo á endanum að Fischer og frú tókust á loft frá Svíþjóð og flugu áleiðis "heim" til Íslands. Sjálfur gat ég loks farið heim í faðm fjölskyldunnar. Sirkusinn í kringum Bobby Fischer hélt hins vegar áfram heima þegar einkaþotan lenti í Reykjavík.

En fæðing yngsta sonar míns verður hins vegar ætíð tengd Bobby Fischer. Við hjónin fórum þó ekki að uppástungu sumra félaga minna sem hvöttu til þess að í ljósi þessa ævintýris yrði drengurinn skýrður í höfuðið á Fischer. Allt hefur sín takmörk! Ég er heldur ekki viss um að Bobby Fischer Friðriksson hefði hlotið náð fyrir augum mannanafnanefndar.

Heimildarmyndina um Fischer hef ég ekki ennþá séð, en það stendur til bóta þar sem hún er á dagskrá Ríkisstjónvarpsins annað kvöld.