Á að bjarga Íbúðalánasjóði?

Ég sé haft eftir félagsmálaráðherra að eðlilegt sé að auka eigið fé Íbúðalánasjóðs (ÍLS) í ljósi þess að það er nú komið langt niður fyrir eðlileg mörk. Það stendur víst í einungis þremur prósentum.

En er það eðlilegt?

Þó íbúðalánasjóður sé sjóður í eigu ríkisins má velta því fyrir sér hvort því fylgi sjálfkrafa ríkisábyrgð þegar illa stendur á í rekstri sjóðsins. Að minnsta kosti virðist hvergi tekið fram í lögum um sjóðinn að hann njóti ríkisábyrgðar. En lagalega má eflaust eiga um það ágætis debatt, rétt eins og um Tryggingasjóð innistæðueigenda.

ÍLS er einn stærsti lánaaðili á íslenskum markaði og einnig einn stærsti skuldarinn. Í ljósi þess sem á undan er gengið hér á landi er kannski vert að huga að því hvort að eðlilegt sé að stærsti lánveitandi á húsnæðismarkaði sé á vegum ríkisins og hafi í því skjóli hugsanlega aðgang í skattfé þegar illa árar. Er t.d. eðlilegt að ríkið veiti skilyrðislaust auknu eiginfé í sjóðinn bara sisona?

ÍLS er í eðli sínu fjárfestingabanki og hefur verið frá því að gamla húsnæðislánakerfinu var umbylt snemma á tíunda áratugnum, að mig minnir 1993, og tekið upp húsbréfakerfi. Sjóðurinn sjálfur var síðan stofnaður á grunni Húsnæðisstofnunnar 1998.

Einnig er eflaust rétt að rifja upp að húsbréfakerfið og útgefin íbúðabréf Húsnæðisstofnunnar og ÍLS lögðu m.a. grunninn að útrás íslenska bankakerfisins. Kaupthing t.d. var einna fyrstur innlendra banka til þess að bjóða íslensk íbúðabréf með markvissum hætti á erlendum markaði. Það gekk svo vel að eftirspurn á endanum varð langt umfram framboð sem leiða má líkum að hafi orðið hvati til bankanna að hefja útgáfu eigin íbúðabréfa.

Það má því velta fyrir sér, ef það er svo að ÍLS er í reynd á leið í þrot, eins og eiginfjárstaða hans gefur til kynna, hvort tímabært sé að fara í róttækar umbætur á húsnæðisfjármögnunarkerfi landsins. Að minnsta kosti ætti ekki að teljast sjálfsagt og "eðlilegt" að auka eigið fé sjóðsins án mikillar umræðu um stöðu sjóðsins og fyrirkomulag þessara mála hér á landi.

Þvert á móti gæti þessi staða sjóðsins falið í sér tækifæri til þess að af-ríkisvæða sjóðinn með einhverjum hætti, t.d. með aðkomu lífeyrissjóða og, meira að segja, bankanna og annarra helstu kröfuhafa sjóðsins.

Ef umræður undanfarna mánaða ættu að kenna okkur eitthvað þá er það að ríkisábyrgð á fjármálastofnunum á ekki að vera eitthvað sem afgreitt er í kyrrþey.