Merk grein Árna Páls

Ástæða er til að mæla með grein Árna Páls Árnasonar, félagsmálaráðherra, í Fréttablaðinu í morgun. Þar fjallar hann um stöðu mála í kjölfar gengisdóms Hæstaréttar og er ekki annað hægt en að fagna sérstaklega niðurlagi greinar ráðherrans, en þar segir:

Skilaboðin til fjármálafyrirtækjanna eru skýr:

Þau verða að axla byrðarnar af eigin verkum og við munum ekki ríkisvæða það tjón. Þau þurfa að vinna með fólki en ekki í stríði við fólk. Þau þurfa að laga skuldir einstaklinga og fyrirtækja að greiðslugetu. Þau þurfa að snúa baki við starfsháttum fortíðarinnar – lánveitingum með þriðjamannsábyrgðum, gylliboðum og skrumi. Þau þurfa að læra að verðmeta áhættu og að bera hana sjálf, gegn eðlilegu endurgjaldi, en ekki velta henni yfir á þá sem hvorki eru í stakk búnir til að meta hana eða bera hana. Fjármálakerfi er til fyrir fólk – en ekki fólk fyrir fjármálakerfi.

Skýrt og skorinort. Það eru hins vegar fleira sem vekur athygli í grein ráðherrans. Í annarri málsgrein segir t.d. “Ríkisstjórnin segir ekki SÍ eða FME fyrir verkum. Þvert á móti tryggja lög sjálfstæði þessara stofnana. Hrunið kennir okkur að við eigum að virða sjálfstæði þeirra, en líka gera til þeirra ríkar kröfur. Atburðir síðustu daga sýna okkur líka að tilmælin voru misráðin og ótímabær...”

Vart er hægt að túlka orð ráðherrans öðruvísi en svo að í þeim felist áfellisdómur á aðgerðir þessara tveggja stofnanna í kjölfar gengislánadóms Hæstaréttar. “Misráðin og ótímabær” eru þung orð þegar um jafn alvarlega hluti er að ræða. Hafa ber jafnframt í huga að í þessu felst ekki pólitísk gagnrýni af hálfu ráðherrans á hendur stofnananna, heldur fagleg. Enda er það svo að Samtök fjármálafyrirtækja og fjármálastofnanir landsins hafa valið þann kost að virða tilmæli æðstu fjármálastofnanna hins opinbera að vettugi.

Í raun endurpeglar þannig grein ráðherrans og viðbrögð fjármálafyrirtækja vantraust í garð Seðlabankans og Fjármálaeftirlitsins. Til að bæta þar salti í sárin ákváðu fjármálafyrirtækin heldur að fara að tilmælum, eða leiðbeiningum, eins manns embættis Talsmanns neytenda. Þessar stofnanir njóta því að því er virðist hvorki faglegs né pólitísks trausts í málinu.

Þessu tengt hlýtur þessi staða að setjaspurningu við stöðu hins faglega viðskiptaráðherra, sem studdi aðgerðir SÍ og FME. Viðskiptaráðherra ber enga pólitíska ábyrgð á verkum sínum. Hún er í reynd borin af pólitískum samráðherrum hans og þingmönnum stjórnarflokkanna. Hver er staða slíks ráðherra þegar hann nýtur að því er virðist hvorki pólitísks trausts samráðherra né faglegs traust fjármálafyrirtækja?

Í þriðju málsgrein segir ráðherrann eftirfarandi: “Dómstólar eru líka sjálfstæðir og munu kveða upp úr um niðurstöðu málsins. Við skipum ekki frændur og vini í Hæstarétt og segjum honum ekki heldur fyrir verkum. Ágreining um samninga á að leiða til lykta fyrir dómi og það verður gert í þessu tilviki.” Sneiðin í miðsetningunni fer ekki fram hjá neinum, en athyglisvert er að engu að síður ber ráðherrann augljóslega fullt traust til dómskerfisins sem skipað er “frændum og vinum”. Er jákvætt að skaðinn af skipun “frænda og vina” er þá ekki meiri en svo.

Fjórða málsgrein hefst svo: “Óvissa er vissulega þungbær, en mikilvægt er að farið sé að réttum leikreglum. Ótímabær inngrip ríkisins geta valdið því að við léttum byrðum af fjármálafyrirtækjum og ríkisvæðum tjón þeirra. Það má aldrei verða.”

Þetta er kannski merkilegasta yfirlýsingin í grein ráðherrans. Í Viðskiptablaðinu er því haldið fram að um 100 milljarðar muni falli á ríkið, og þ.a.l. skattborgarana, ef dómur hæstaréttar gangi yfir öll gengislán og samningsvextir látnir gilda. Er það vegna endurfjármögnunarþarfar þeirra fjármálafyrirtækja sem eru að mestu eða öllu leyti í eign ríkisins. Ekki er hægt að skilja orð ráðherrans öðru vísi en svo að sú pólitíska ákvörðun liggi fyrir að það verði ekki gert. Ergo, þeim fjármálafyrirtækjum sem ekki ráða við afleiðingar dóma hæstaréttar verður ekki bjargað.

Yrði það þá væntanlega næsti kafli í grisjun og einföldun íslenska fjármálakerfisins.