Bankar, tilviljanir og sveigjanleg hagkerfi með eigin mynt

Það er huggun harmi gegn fyrir íslensku bankanna að röð ótrulegra tilviljanna skuli verða þeim til bjargar á þessum síðustu og verstu tímum. Í erfiðu árferði gerist fyrst sú ótrúlega tilviljun að gengið fellur í kjölfar massífrar uppkaupa þeirra á erlendum gjaldeyri. Það varð aftur til þess að bjarga afkomutölum fyrsta ársfjórðungs, sem annars hefðu líklega endað í tapi, því að þau uppkaup skiluðu verulegum bókfærðum gengishagnaði. Svona tilviljanir gerast ekki nema í sveigjanlegum hagkerfum með eigin mynt!

Næsta tilviljun varð þess valdandi að þessi sama gengilækkun skilaði sér í hressilegu verðbólguskoti sem keyrði upp vaxtatekjur þeirra á öllu verðtryggða lánasafninu. Þessi tilviljun tryggði fína afkomu á öðrum ársfjórðungi. Frekari gengislækkun á þeim ársfjórðungi hjálpaði enn frekar til og á einnig eftir að tryggja góða afkomu á þriðja ársfjórðung. Svona tilviljanir gerast ekki nema í sveigjanlegum hagkerfum með eigin mynt!

Þar sem verðbólguskotið mun vara a.m.k. nokkra mánuði er tryggt að vaxtatekjurnar verða óvenju háar út árið og afkoman einnig, a.m.k. í Excel!

En erfið staða á alþjóða fjármálamörkuðum samhliða þessu hefur neytt bankana til að loka á erlend lán til íslenskra fyrirtækja sem þurft hafa á endurfjármögnun að halda. Fyrirtæki (og einstaklingar) sem þannig er statt fyrir þurfa því að hverfa úr gjaldeyrislánum á lægri vöxtum (sem tekin voru þegar að gengi krónunnar var hátt) yfir í dýr krónulán

Samtímis neyðast bankarnir til að taka yfir eitthvað af fyrirtækjum, eða hluta þeirra, sem þeir telja eiga sér viðreisnar von í framtíðinni, en önnur eru sett í gjaldþrot. Þetta er víst það sem kallað er að “hengja eða lengja.”

Þetta er þó ekki alvont, a.m.k. ekki fyrir þá sem að nýttu sér ásókn erlendra fjárfesta í krónubréf á undanförnum árum. Staðreyndin er nefnilega sú að þau sem hafa komið til gjaldaga á þessu ári eftir gengisfall hafa í reynd skilað neikvæðri ávöxtun.

Tökum dæmi:

Erlend fjármálastofnun ákvað fyrir ári síðan að gefa út krónubréf fyrir 10 milljarða með 12% ávöxtunarkröfu. Krónubréfið gert upp ásamt vöxtum að 12 mánuðum liðnum, þ.a. uppgjörið hljómar upp á 11,2 milljarða.

Ágætis ávöxtun hefði maður haldið.

Þar sem hin erlenda fjármálastofnun á engar krónur, er hið raunverulega fé á bakvið krónubréfið erlendur gjaldmiðill, t.d. evra. Þá horfir dæmið öðru vísi við. Þegar krónubréfið var gefið út var virði þess í evrum u.þ.b. 116 milljónir (gengi evrunnar í kringum 86 krónur). Þegar krónubréfið kom til endurgreiðslu var endurgreiðslan ekki nema u.þ.b. 90 milljón evrur (gengi evru komið í u.þ.b. 124 krónur). Ávöxtun krónubréfsins varð þannig ekki 12%, heldur neikvæð um 16%. Að auki bætist við töpuð ávöxtun vegna þess að 116 milljón evrurnar voru ekki að fá 4% evruvextina sem hægt var að fá á sama tíma.

Það er spurning hvernig þessi viðskipti koma út í gjaldeyrisumreiknuðum þjóðhagsviðskiptum. Í fyrra kom sem sagt inn í landið erlendur gjaldmiðill upp á 116 milljónir evra, en í ár þegar að þau viðskipti voru gerð upp fór úr landinu erlendur gjaldmiðill að upphæð 90 milljón evrur. Þýðir það að nettó hagnaður íslenska þjóðarbúsins varð 26 milljón evrur á þessum viðskiptum? Svona tilviljanir gerast ekki nema í sveigjanlegum hagkerfum með eigin mynt!

Þegar þessi röð ótrúlegra tilviljanna er búin að ganga sitt skeið, þ.e. gengisfall, verðbólguskot og verðfall krónubréfa, er spurning hvort styttist ekki í enn eina tilviljunina og gengi krónunnar fari að rjúka upp á ný. Ef það gerist myndi sá hagnaður sem þegar er orðinn vegna þessa í íslenskum krónum umreiknast yfir í alvöru gjaldmiðla á betri kjörum.

Sem fyrr sagði má gera ráð fyrir að vegna fyrrgreindra tilviljanna muni gengis- og vaxtahagnaður bankanna einnig skila þeim hagnaði á þriðja ársfjórðungi. Uppreiknaður hagnaður í íslenskum krónum verður þannig orðinn verulegur þegar kemur fram í síðasta ársfjórðung. Stór hluti hans hvílir hins vegar ekki á raunverulegu tekjuinnstreymi, heldur á verðtryggðum vaxtatekjum sem bætast við höfuðstól útlánasafnsins. Það er helst þessi staða sem að setur þá tilviljun að gengið rjúki upp á ný í ákveðin bobba. Er betra að sú tilviljun eigi sér stað fyrir áramót, eða eftir? En, höfum í huga, að svona tilviljanir gerast ekki nema í sveigjanlegum hagkerfum með eigin mynt!

Fyrir viðskiptavini bankanna sem neyðast til að taka rándýr skammtímalán í íslenskum krónum núna þýðir þetta vonandi að á næsta ári geti þeir skipt aftur yfir í erlend lán með lægri vöxtum. Eini gallinn er sá að 100 þúsund evru yfirdrátturinn sem þeir fengu í fyrra þegar gengið var 86 krónur og fengu þ.a.l. 8,6 milljónir íslenskar til að vinna með, þarf að greiða fyrir með nýjum yfirdrætti í íslenskum krónum núna sem er m.v. núverandi gengi 12,5 milljónir. Þegar gengið hefur hækkað á ný og evran verður komin í t.d. 100 krónur, þá mun bankinn hugsanlega, fyrir tilviljun, geta boðið viðskiptavinum sínum að skipta yfir í yfirdrátt/lán í erlendum gjaldmiðli að nýju. Þá verður evruupphæðin á því 125 þúsund í stað 100 þúsund áður. Í evrum talið 25% hækkun á höfðustól lánsins. Svona tilviljanir gerast ekki nema í sveigjanlegum hagkerfum með eigin mynt!

Svo efast menn um snilld íslenskra bankamanna?